EKTS Hakkında
EKTS (Elektrik Kumanda Teknikleri Simülatörü ). Elektrik Kumanda sistemlerini tasarlamak ve öğrenmek için kullanılabilir. Bununla ilgili dersler Üniversite ve Teknik liselerde verilmektedir. Bu simulatörün amacı bu dersin eğitimine katkıda bulunmaktır.
Simulatör, bir sistem gibi davranarak, sistemin bütün etkilerini gösteren bir programdır. Bu simulatör elektrik kumanda sistemlerini tasarlamak, çalıştırmak ve davranışlarını incelemek için geliştirilmiştir.
2002 snesinde yayınlanan benzer simülarör ESS‘yi incelemek, örnek devrelerine bakmak ve indirmek için buraya tıklayın.
Kullanım Kılavuzu
EKTS Kurulumu
EKTS kurulumunu yapmak için "setup.exe" dosyası çalıştır. Şekil 1‘de gösterilen diyalog penceresi açılacaktır. Açılan diyalog penceresindeki adımlar takip ederek programın kurulumunu tamamlayın.
Şekil 1: Setup penceresi.
Programı Çalıştırmak
EKTS programını çalıştırmak için "EKTS.exe" dosyası açınız. Program Şekil 2‘de gösterildiği gibi açabilirsiniz. Kurulumu tamamlanan dizindeki EKTS.exe dosyasına masaüstüne oluşturulan EKTS kısayolundan. Başlat menüsünün Programlar alt menüsünde bulunan EKTS kısa yolundan açabilirsiniz.
Şekil 2: EKTS‘nin açılış görüntüsü.
Kullanıcı Arabirimi
EKTS, Şekil 3‘de gösterildiği gibi, biri devrenin tasarlandığı ana pencere ve diğeri elemanların bulunduğu kütüphane penceresi olmak üzere iki pencereden oluşmaktadır.
Şekil 3: Kullanıcı arabirimi
Ana pencerenin üst tarafında araç çubuğu bulunmaktadır. Araç çubuğunda dosya işlemlerini yapmak için dosya açma ve kaydetme, devreden seçili elemanları silme, baskı ön izleme ve yazıcıdan çıktı alma, tasarlanan devreyi çalıştırma düğmeleri bulunmaktadır. Araç çubuğunun altında ana pencereyi kaplayan devrelerin tasarlandığı panel bulunmaktadır. Kütüphane penceresinde ise devre elemanlarının grup halinde listesi ve seçili elemanı görmek için bir panel bulunmaktadır.
Listeden devre elemanına çift tıkla ve Ana penceredeki devre tasarlama paneline ekle.
Dosyalarla Çalışmak
EKTS’de yeni dosya açarak, var olan dosyayı açma ve dosyaya kaydetme işlemleri yapabilirsiniz.
Yeni dosya açmak için araç çubuğundan Yeni dosya düğmesine tıklayınız veya Dosya -> Yeni menüsünü kullanınız.
Var Olan dosyayı açmak için araç çubuğundan Dosya Aç düğmesine tıklayınız veya Dosya -> Dosya Aç menüsünü kullanınız. Dosya aç penceresinden açmak istediğiniz dosyayı seçin ve Aç düğmesine tıklayınız.
Devreyi dosyaya kaydetmek için araç çubuğundan Kaydet düğmesine tıklayınız veya Dosya -> Kaydet menüsünü kullanınız. Dosyayı farklı isimle kaydetmek için Dosya -> Farklı kaydet menüsünü kullanınız. Açılan dosya kaydet penceresinden yeni dosya ismini giriniz ve kaydet düğmesine tıklayınız.
Tasarlanan devreyi resim dosyasına kaydetmek için Dosya -> Farklı kaydet menüsünden açılan dialog penceresinde dosya tipi olarak uygun resim formatını seçiniz.
EKTS’de Devre Tasarlamak
Elemanlarla Çalışmak
Çizim Paneline Eleman Eklemek
Çizim paneline eleman eklemek için:
- Kütüphane penceresinden eklemek istenilen şekil seç.
- Seçilen şeklin üzerine fare ile çift tıkla çizim paneline ekle.
Elemanları taşımak
Elemanları taşımak için, elemanın üzerine fare imleci ile sol tuş basılı tut sürükle ve istenilen konumda bırakabilirsiniz.
Elemanlara isim vermek
Zaman röleleri ve kontaktörlere farklı isimler verebilirsiniz. Kontaklar , devredeki zaman röleleri ve kontaktörler açılan kutudan yeni isim belirleyebilirsiniz.
Zaman rölelerinin sayaç değerlerini belirlemek için yine aynı aşamalar geçerlidir.
Şekil 4: Kontaktöre İsim Verme İşlemi.
Elemanların isim etiketlerinin konumunu değiştirmek
Elemanların isim etiketlerinin konumunu değiştirmek için
- Eleman farenin sol tuşuna tıklanarak seçiniz
- Gri olarak beliren isim etiketini farenin sol tuşu basılı tutularak istenilen konuma sürükleyiniz ve bırakın.
Elemanlar taşınırken isim ve sayaç etiketleri elemanlarla beraber taşınır. Zaman röleleri , sayaç etiketleri isim etiketleri gibi taşınır.
Elemanları döndürmek
Elemanları döndürmek için:
- Elemanın üzende farenin sağ tuşuna tıklayın
- Açılan menüden, Şekil 5 ‘de gözüktüğü gibi, döndürmek istediğiniz açıyı seçiniz
Şekil 5
Lamba rengini belirlemek
Lamba rengini belirlemek için:
- Lambanın üzende farenin sağ tuşuna tıklayın
- Açılan menünün Şekil 6‘da gözüktüğü gibi, Renk alt menüsünden vermek istediğiniz rengi seçiniz
Şekil 6: Lambanın Rengini Belirlemek İçin Kullanılan Renk Menüsü.
Eleman Sil
- Elemanın üzerine farenin sol tuşuna tıklayarak, seçiniz.
- Araç çubuğundan Sil düğmesine tıklayın veya klavyeden “Delete” tuşuna basınız.
Elemanlar silinirken kendilerine bağlı olan bağlantı çizgileri de silinir.
Devre Bağlantıları
Bağlantı - Oluştur:
Şekil 7
Şekil 8
Bağlantı Çizgisini Sil
- Farenin sol tuşuyla silmek istediğiniz bağlantı çizgisini seçiniz. Seçilen bağlantı çizgisi kırmızı ile belirecektir.
- Araç çubuğundan Sil düğmesine tıklayın veya klavyeden “Delete” tuşuna basınız.
Düğüm Noktası
- Farenin sol tuşuyla silmek istediğiniz düğüm noktasını seçiniz. Seçilen düğüm noktası kırmızı renge boyanacaktır.
- Araç çubuğundan Sil düğmesine tıklayın veya klavyeden “Delete” tuşuna basınız.
Bir düğüm noktası silindiğinde düğüm noktası ile birleştirilen bağlantı çizgileri de silinir.
Açıklama Metni Oluştur
- Düzenle menüsünde bulunan Metin Ekle düğmesine tıklayınız. Çizim penceresinin sol üst köşesine metin etiketi eklenecektir.
- Eklenen metin etiketini farenin sol tuşuna basılı tutarak istediğiniz konuma taşıyınız.
Açıklama Metnini Düzenle
Şekil 9: Açıklama Metninde Gözüken Metin Kutusu.
Açıklama Metnini Kaldır
- Silmek istediğiniz açıklama metnine farenin sağ tuşuyla tıklayınız
- Açılan menüden, Şekil 10‘da gözüktüğü gibi, “Açılama metnini kaldır” seçeneğine tıklayınız.
Şekil 10
Kullanılan elemanları listele
Kullanılan elemanları listelemek için:
- Araç çubuğunda bulunan Kullanılan Elemanları Listele düğmesine veya Pencere > Kullanılan Elemanları Listele menüsüne tıklayın.
- Oluşturulan listeyi istediğiniz konuma farenin sol tuşunu basılı tutarak sürükleyin ve bırakın.
Listeyi gizlemek için yine Kullanılan Elemanları Listele düğmesine tıklayın.
Şekil 11: Devrede kullanılan elemanların listesi.
3 Fazlı Motoru Çalıştırıp-Durduran Devrenin Tasarlanması
Bu devreyi tasarlamak için:
- EKTS çizim paneline devre elamanlarını ekleyin ve konumlandırın.
- Elemanları isimlendirin.
- Devre bağlantılarını oluşturun.
- Gerekiyorsa açıklama metinleri ekleyin.
Tasarlanan Devreyi Çalıştırmak
Devreyi çalıştırmak için araç çubuğunda bulunan Çalıştır düğmesine tıklayınız. Eğer devrede herhangi bir sorun varsa program hata mesajı verecektir. Devrenin çalışması için bütün hataları düzeltmeniz gerekir.
Sınır anahtarlarını kalıcı olarak kullanmak için farenin sağ tuşunu kullanınız. Devre çalışırken, Şekil 12‘de gözüktüğü gibi, elektrik akımının geçtiği bağlantılar ve çalışan elemanlar morumsu-kırmızı (magenta) renk ile gösterilir. Motorun çalışması ve dönüş yönü üzerinde bulunan yuvarlak noktayla temsil edilmektedir.
Devreyi durdurmak için Durdur düğmesine tıklayınız.
Şekil 12: Tasarlanan Devrenin Çalışma Anı.
Yazıcıdan Çıktı Almak
Tasarlanan devrenin çıktısını almak için:
- Araç çubuğundan Yazdır düğmesine tıklayınız.
- Yazdırılacak görüntüyü görebileceğiniz , Şekil 13‘de gösterilen, Baskı ön izleme penceresi açılacaktır.
- Gözüken görüntüyü yazdırmak için Baskı ön izleme penceresinden yazdır düğmesine tıklayınız.
Şekil 13: Baskı Ön İzleme Penceresi
Yazıcı ve kağıt boyutlarını belirlemek için:
- Dosya>Yzdırma ayarları menüsüne tıklayarak, Şekil 14‘de gösterilen, Print penceresini açınız.
- Açılan pencereden yazıcıyı seçiniz ve Properties düğmesine tıklayarak kağıdın boyutları ve konumu belirtiniz.
Şekil 14: Yazıcı Ayarlarının Yapıldığı Print Penceresi.
Örnekler
Örnek 1
3 Adet 3 fazlı motorun aşağıdaki şekilde çalışması istenilmektedir; gerekli güç ve kumanda devrelerini tasarlayınız.
Bu devre Şekil 15‘de gösterildiği gibi tasarlanmıştır.
Şekil 15: EKTS Kullanılarak Yapılan 3 Adet 3 Fazlı Motoru Çalıştırma Devresi.
Bu devrede bir adet “Z1” zaman rölesi kullanılmıştır. Zaman rölesinin sayacı 5 saniyeye ayarlanmıştır. Her beş saniyede bir, zaman rölesi anlık kontak değiştirmektedir. “M”, “M2” ve “M3” kontaktörleri sırasıyla 1. 2.ve 3. motorlarını çalıştırmaktadır. Kumanda devresinden bu kontaktörler kontrol edilerek, motorların istenilen biçimde çalışması sağlanmıştır.
Örnek 2
2 adet 3 fazlı, 1 adet tek fazlı motoru aşağıdaki gibi çalışması istenmektedir. Gerekli güç ve komanda devre şemasını çiziniz.
Belirtilen özelliklere uygun devre Şekil 16‘de gösterildiği gibi tasarlanmıştır.
Şekil 16: EKTS Kullanılarak Yapılan 2 Adet 3 Fazlı ve 1 Adet 1 Fazlı Motorun Çalışma Devresi.
Bu devrede her motoru kontrol eden “M1”, ”M2” ve “M3” kontaktörleri kullanılmıştır. Bu kontaktörlerin çalışması komanda devresinden kontrol edilmektedir.
Daha fazla elektrık kumanda devre örnekleri için benzer simülatör ESS sayfasına bakınız.
EKTS’yi Kendi Dilinize Çevirin
EKTS uluslar arası simülatör olarak yapılmıştır dolaysıyla dışarıdan ayarlanabilen dil dosyası mevcuttur.
Şekil 17: ulng.xls Excel dil dosyası.
Dil dosyasını Unicode Text editörü kullanarak yapmak için her kolonu tab karakteriyle ve her satırı yeni satır ile ayırt ederek ulng.txt dosyasına kaydedin.
Tarihçe
EKTS 1.0.3 (06.12.2005)
- Bütün sayfaları yazıcıdan cıktı alabilme.
- Bütün devreyı seçme ve taşıma.
- Baskı önizleme sırasında oluşan hata giderildi.
- Güncelleme 04.04.2006:
- Hata gıderme: Çift konumlu butonların ve sınır anahtarlarının calışmsı düzeltildi.
- Yenilik: Buton ve sınır anahtarlarına fareinin sağ tuşuna tıklayarak kalıcı hale getırme özelliği eklendi.
- Güncelleme 13.02.2006:
- Bulgarca arayüz dili eklendi.
EKTS 1.0.2 (01.9.2005)
- Kullanılan elemanları ve adedini gösteren rapor eklendi.
- Tasarlanan devreyi resim olarak kaydetme özelliği eklendi. Desteklenen resim formatları: JPG, GIF, PNG, BMP.
EKTS 1.0.1 (13.07.2005)
- İlk sürüm.
İletişim Bilgileri
Danışman
Yrd.Do.Dr. Hasan ERDAL
Marmara Üniversitesi, Kontrol Eğitimi Bölümü , İstanbul, Türkiye
E-mail: herdal { at } marmara.edu.tr
Programlayan ve geliştiren
Veppa Hal (Bilgisayar ve Kontrol öğretmeni, MSc.)
E-mail: [email protected]
Simulatör YÜKSEK LİSANS TEZİ olarak hazırlandı
Proje adı: ELEKTRİK KUMANDA TEKNİKLERİ DESİNİN UYGULAMALARINDA KULLANILACAK BİR SİMÜLATÖR TASARIMI
Yayın ylı: 2005
Yer: ELEKTRONK BİLGİSAYAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI BLGSAYAR VE KONTROL EĞİTİMİ PROGRAMI, Marmara Üniversitesi, İstanbul, Türkiye
Web: www.marmara.edu.tr
Programın Resmi Sitesi: veppa.com